Skala ocen w badaniach

Dobór skali ocen w pytaniach w badaniach jest bardzo istotne. Jest to narzędzie, które umożliwia kwantyfikację opinii, postaw, zachowań i preferencji respondentów. Skale te mogą przybierać różne formy, od prostych skali binarnych, przez skale oceniające, aż po bardziej skomplikowane skale sumaryczne. Dobrze zaprojektowana skala oceny może zapewnić cenne dane, które są zarówno wiarygodne, jak i możliwe do zanalizowania statystycznie. Przykładem często stosowanej skali jest skala Likerta.

Po co stosować skalę ocen

Cel główny skali ocen polega na umożliwieniu unormowaniu otrzymanych odpowiedzi, co znacząco ułatwia analizę statystyczną i wnioskowanie. Dzięki skali ocen możliwe jest również porównywanie wyników w czasie lub między różnymi grupami badawczymi poprzez przydzielenie wartości numerycznych lub kategorialnych.

Rodzaje skal ocen

Wyróżnia się kilka podstawowych rodzajów skal ocen, które są stosowane w badaniach. Są to:

Skala nominalna

Gdy zmienna operuje w ramach skali nominalnej, przyjmuje ona etykiety lub wartości, które nie wykazują naturalnej kolejności wynikającej z właściwości obserwowanego zjawiska. Liczby używane jako wartości zmiennej nominalnej służą jedynie jako symboliczne oznaczenia i nie nadają się do przeprowadzania na nich operacji matematycznych czy też ich porównywania. Przykłady atrybutów, które mierzy się za pomocą skali nominalnej, to między innymi nazwiska miejscowości, barwa tęczówki oka, płeć czy odpowiedzi typu "tak" lub "nie".

Skala porządkowa

Gdy mówimy o zmiennych skali porządkowej, odnosimy się do wartości, które są uporządkowane lub sekwencyjne, lecz bez możliwości precyzyjnego ustalenia różnic lub stosunków pomiędzy tymi wartościami.

Przykładem zmiennych, które działają w oparciu o skalę porządkową, jest poziom wykształcenia czy miejsce zajmowane przez uczestników w konkursie.

Natomiast zmienne takie jak płeć, wiek, czy temperatura nie są przykładami zmiennych porządkowych, ponieważ nie spełniają kryteriów tej skali.

Skala interwałowa

Zmienna znajduje się na skali interwałowej, kiedy to możliwe jest wyliczenie i interpretacja różnic pomiędzy jej wartościami w kontekście rzeczywistym, ale dzielenie jednej wartości zmiennej przez drugą nie jest operacją mającą znaczenie. Oznacza to, że choć zdefiniowana jest jednostka miary, to punkt zerowy jest ustalony arbitralnie.

Przykładami atrybutów, które są mierzone przy użyciu skali interwałowej, są temperatura wyrażona w stopniach Celsjusza oraz data urodzenia.

Skala ilorazowa

Skala ilorazowa reprezentuje najbardziej precyzyjny typ skal pomiarowych. Zapewnia ona możliwość przeprowadzania wszelkich operacji matematycznych na mierzonych wartościach, w tym dzielenia i mnożenia. Jej wyróżniającą cechą jest istnienie naturalnego punktu zerowego, poniżej którego nie występują wartości w rzeczywistości. Zmiennymi, które mogą być mierzone przy pomocy skali ilorazowej, są na przykład wiek wyrażony w latach, dochód w walucie, wzrost w centymetrach, czy temperatura w skali Kelvina.

W przeciwieństwie do mniej zaawansowanych skal, skala ilorazowa pozwala na nieograniczone stosowanie operacji matematycznych i metod statystycznych. Jednakże, w odróżnieniu od skali absolutnej, nie implikuje ona naturalnej jednostki miary dla mierzonych zjawisk.

Skala absolutna

Skala absolutna stanowi najbardziej zaawansowany typ skali pomiarowej, charakteryzujący się tym, że punkt zero oraz jednostka miary są naturalnie określone przez właściwości mierzonego zjawiska. Analogicznie do skali ilorazowej, w przypadku zmiennej mierzonej na skali absolutnej, zarówno iloraz, jak i różnica między dwoma pomiarami mają sensowną interpretację.

Przykładem zmiennej, którą mierzy się za pomocą skali absolutnej, jest liczba gruszek.

Każdy z tych rodzajów skal jest odpowiedni do konkretnych typów danych i celów badawczych.

Zaprojektuj odpowiednią skalę ocen

Podczas projektowania skali ocen, badacze muszą zdefiniować jasne kryteria oraz wybrać odpowiednią dokładność pomiaru, aby wyniki były wiarygodne i użyteczne na podstawie uzyskanych odpowiedzi.

Ustalanie kryteriów

Pierwszym krokiem w projektowaniu skali ocen jest ustalenie kryteriów, które będą podstawą do oceny. Należy zdecydować, jakie cechy lub zachowania będą mierzone i jak będą one kategoryzowane. Przykłady obejmują skalę nominalną, która klasyfikuje dane bez określania ich kolejności, oraz skalę porządkową, która pozwala na szeregowanie danych według określonej hierarchii lub intensywności.

Jaką skalę ocen wybrać? Wybierz odpowiedni rodzaj skali

Następnie, badacze muszą wybrać metodę skalowania adekwatną do rodzaju i celu badania. Popularnym narzędziem jest skala Likerta, używana do pomiaru stopnia zgodności lub niezgody. Innym przykładem jest skala interwałowa, która pozwala na pomiar różnic między odpowiedziam. Pamiętaj, że wybór skali ma wpływ na jakość zebranych danych z pytań ankietowych. Szczególnie ważne jest, aby nie była to skala niezbalansowana, czyli taka, gdzie liczba ocen pozytywnych nie równa się liczbie ocen negatywnych. Zastosowanie takiej skali może sprawić, że dane nie będa obiektywne.

Błędna skala ocen

Zastosowanie nieprawidłowej skali ocen może skutkować późniejszymi problemami. Może prowadzić do błędnej interpretacji wyników, gdyż respondenci mogą mieć trudności z dokładnym określeniem swoich opinii. Zastosowanie zbyt ograniczonej skali ocen znacząco ograniczy możliwości analizy statystycznej , co utrudni wykrycie subtelnych różnic lub trendów.

W sytuacji, gdy skala nie jest dostosowana do kontekstu kulturowego respondentów, odpowiedzi mogą być nieświadomie obarczone błędem systematycznym. Zastosowanie zbyt skomplikowanej lub nieintuicyjnej skali może zwiększać ryzyko błędów w samym procesie zbierania danych.

Tu możesz przeczytać więcej na temat konsekwencji stosowania błędnej skali ocen.

Popularne skale ocen w badaniach

W procesie badawczym, skale ocen umożliwiają standaryzację odpowiedzi, ułatwiając ich analizę i interpretację. Trzy z powszechnie używanych skal to Skala Likerta, Skala punktowa oraz Skala procentowa, każda z nich znajduje zastosowanie zależnie od specyfiki badania.

Skala Likerta

Skala Likerta jest metodycznym narzędziem służącym do pomiaru postaw, opinii czy percepcji. Typowo skonstruowana jest z zestawu stwierdzeń, do których respondenci wyrażają stopień swojej zgody lub niezgody wybierając jedną z kilku opcji, najczęściej 5 lub 7. Każda opcja ma przypisaną wartość liczbową, pozwalającą na kwantyfikację odpowiedzi. Istotne jest tu też zastosowanie środkowej opcji wyrażającej brak zdecydowania.

Skala Likerta to jedna z najczęściej stosowanych skal w socjologii i psychologii. Opracowana przez Rensisa Likerta skala ta pozwala respondentom wyrazić stopień zgody lub niezgody z danym stwierdzeniem w formie symetrycznej, zwykle nieparzystej liczby opcji.

Przykład 7 punktowej skali Likerta

Czy zgadza się Pan(i) z poniższym twierdzeniem.

Wycieczka była bardzo udana.

1. Zdecydowanie nie zgadzam się

2. Nie zgadzam się

3. Raczej nie zgadzam się

4. Nie mam zdania

5. Raczej zgadzam się

6. Zgadzam się

7. Zdecydowanie zgadzam się

Skala punktowa

Skala punktowa wykorzystywana do oceny postaw, opinii, zjawisk lub obiektów opiera się na systemie, gdzie respondent zaznacza punkt odpowiadający jego ocenie w skali od najniższej do najwyższej wartości. Często używa się skali od 1 do 5 (skala Likerta) lub od 1 do 10, gdzie niższa wartość oznacza gorszą ocenę, a wyższa — lepszą.

Skala procentowa

Skala procentowa jest używana głównie w kontekście oceniania wyników osiągnięć, na przykład w edukacji. Prezentuje wyniki w postaci procentów od 0% do 100%, gdzie 0% oznacza brak prawidłowych odpowiedzi a 100% oznacza ich pełną poprawność. Jest to skala bezwzględna, pozwalająca na łatwe porównanie wyników między osobami.

Zastosowanie skali ocen

W badaniach naukowych skala ocen odgrywa kluczową rolę w precyzyjnym określaniu i interpretowaniu danych. Szczegółowy wybór skali wpływa bezpośrednio na jakość i wiarygodność wyników.

Badania ilościowe

W badaniach ilościowych, gdzie dane są wyrażane numerycznie, często korzysta się ze skal interwałowych i stosunkowych. Skala interwałowa umożliwia nie tylko porównywanie wartości, ale także dokładne określenie różnic między nimi. Natomiast skala stosunkowa posiada zdefiniowaną jednostkę oraz punkt zerowy, co pozwala na wykonanie wszystkich operacji matematycznych, w tym określenie stosunków.

Badania jakościowe

W przypadku badań jakościowych, skala nominalna i porządkowa służą do grupowania danych i porządkowania kategorii według określonej cechy. Skala nominalna pozwala na kategoryzację danych bez wskazywania relacji wartościowych. Przykładem jest płeć lub rodzaj mieszkania. Skala porządkowa pozwala na utworzenie hierarchii, której przykładem jest stopień zgody w ankiecie.

Analiza danych

Analiza danych w badaniach ankietowych jest kluczowa dla zrozumienia zebranych informacji i uzyskania wiarygodnych wniosków. Odpowiednie metody statystyczne pozwalają na przetworzenie surowych danych w celu wydobycia użytecznych insajtów.

Obróbka statystyczna

W obróbce statystycznej niezbędne jest zastosowanie odpowiednich technik do analizy danych pozyskanych za pomocą różnych skal, takich jak nominalnej, porządkowej, interwałowej czy stosunkowej. Przy użyciu skali Likerta, analiza może obejmować obliczanie statystyk opisowych, takich jak średnie czy mediany, a także zaawansowane techniki.

Interpretacja wyników

Interpretacja wyników jest etapem, podczas którego wyniki obróbki statystycznej są analizowane w kontekście problemu badawczego. Istotne jest, aby każda interpretacja była oparta na sztywnych ramach metodologicznych i adekwatna do wykorzystanej skali pomiarowej. Na przykład, interpretując dane z skali nominalnej, badacze skupiają się na częstości występowania poszczególnych kategorii, podczas gdy analiza skali stosunkowej umożliwi dokładne określenie proporcji czy relacji między zmiennymi.